Năm 1942.


Những quả pháo sáng chiếu sáng bầu trời đêm xám xịt, khiến nó giống như tấm vải bạt bẩn thỉu phủ lên một khung cảnh xám ngoét, trần trụi bao quanh họ ở mọi phía. Có lẽ quân Nga đã mở đợt tấn công, có lẽ chỉ là bịp; ta thực sự chẳng bao giờ biết được chừng nào nó chưa kết thúc. Gudbrand nằm trên mép hào, hai chân co lên ngực, cầm chắc cây súng bằng cả hai tay lắng nghe những tiếng nổ khô khốc xa xa khi nhìn pháo sáng rơi. Gã biết mình không nên nhìn pháo sáng. Mắt gã sẽ bị quáng gà rồi không thấy được những tên lính bắn tỉa Nga bò ra trong tuyết trong vùng trung lập. Nhưng dù gì gã cũng chẳng thể nhìn thấy họ, chưa từng trông thấy một tên nào; gã chỉ bắn theo lệnh. Như bây giờ gã đang làm.

“Hắn kia rồi!”

Đó là Daniel Gudeson, anh chàng thành thị duy nhất trong đơn vị. Những người khác đến từ những nơi có tên tận cùng bằng chữ dal. Một số vùng thung lũng thì rộng còn số khác thì sâu, hoang liêu và tối tăm, chẳng hạn như vùng đất quê nhà của Gudbrand. Nhưng với Daniel thì không. Daniel có vầng trán cao, trong sáng, đôi mắt xanh long lanh và nụ cười phô ra hàm răng trắng bóc. Cậu ta giống như hình trên áp phích tuyển quân. Cậu ta đến từ đâu đó có những đường chân trời.

“Hướng hai giờ, bên trái bụi rậm,” Daniel nói.

Bụi rậm? Không thể có bụi rậm nào trong quang cảnh toàn hố bom thế này? À mà có, vì mấy đứa kia đang bắn. Tành tạch, pằng pằng, vèo vèo. Cứ năm viên đạn lại có một viên vút đi như đường parabol, như con đom đóm. Đạn lửa. Viên đạn vút đi vào bóng tối nhưng dường như nó bỗng thấm mệt vì vận tốc viên đạn giảm rồi nó chìm xuống đâu đó ngoài kia. Dù sao đi nữa thì trông nó giống như vậy, Gudbrand nghĩ một viên đạn bay chậm như thế sẽ chẳng giết nổi ai,

“Hắn đang bỏ chạy!” một giọng cay đắng, đầy căm hận rít lên. Là giọng của Sinclre Fauke. Khuôn mặt hắn gần như lẫn vào bộ quân phục ngụy trang và đôi mắt nhỏ, sâu hoắm nhìn đăm đăm vào bóng tối. Hắn đến từ một trang trại xa xôi hẻo lánh tận trên vùng cao Gudbrandsdalen, có lẽ là một vùng đất hẹp bị bao bọc xung quanh nào đó mà ánh mặt trời không chiếu tới vì da hắn trông tái xanh. Gudbrand không biết tại sao Sindre lại tình nguyện đi chiến đấu trên Mặt trận phía Đông, nhưng gã nghe nói rằng cha mẹ và cả hai anh hắn đều gia nhập đảng Dân tộc Thống nhất phát xít. Họ đeo dải băng trên cánh tay đi khắp nơi, chỉ điểm dân làng đồng hương họ nghi ngờ là dân quân kháng chiến. Daniel nói rằng một ngày nào đó những kẻ chỉ điểm và tất cả những ai khai thác chiến tranh để mưu lợi cá nhân sẽ phải ăn đòn.

“Không, không đâu,” Daniel hạ thấp giọng, cằm tì lên súng. “Không thằng Bônsêvích chết tiệt nào thoát dược đâu.”

“Hắn biết bọn mình thấy hắn rồi” Sindre nói. “Hắn sẽ trốn vào chỗ trũng dưới kia.”

“Không, không đâu!” Daniel đáp và nhắm bắn.

Gudbrand nhìn chằm chằm ra vùng tối đen màu trắng xám. Tuyết trắng, những bộ đồng phục ngụy trang trắng, ánh lửa trắng. Bầu trời lại sáng lên. Đủ kiểu bóng đen vụt qua lớp băng tuyết. Gudbrand lại nhìn chằm chằm lên. Những chớp sáng đỏ, vàng ở chân trời, tiếp theo là những tiếng ầm ầm xa xa. Nó không thật như ở rạp phim vậy, ngoại trừ một điều đang âm ba mươi độ và chẳng có ai để vòng tay ôm. Có lẽ lần này là đợt tấn công thật rồi?

“Mày chậm quá đấy, Gudeson. Hắn biến rồi.” Sindre nhổ toẹt xuống tuyết.

“Chưa, hắn chưa biến đâu!” Daniel đáp còn khẽ hơn nữa và ngắm bắn, rồi lại ngắm. Gần như miệng cậu ta không còn phả ra khói lạnh nữa.

Thế rồi một tiếng đạn rít chói tai, một tiếng thét cảnh báo, vậy là Gudbrand ném mình xuống đáy hào phủ đầy băng, đưa cả hai tay lên che đầu. Mặt đất rung chuyển. Từng hòn đất nâu đóng băng trút xuống như mưa; một hòn trúng mũ sắt của Gudbrand, trượt xuống ngay trước mặt gã. Gã đợi đến khi chắc rằng không còn hòn đất nào rơi nữa mới đẩy mũ lên lại. Yên ắng trở lại và một lớp tuyết trắng mịn bám đầy mặt gã. Họ nói ta chẳng bao giờ nghe thấy tiếng đạn pháo bắn trúng ta, nhưng Gudbrand đã thấy đủ kết quả của những trái đạn pháo vèo vèo để biết điều đó không đúng. Một quả pháo sáng làm lóe sáng con hào; gã trông thấy khuôn mặt trắng bệch của mấy đứa kia và bóng họ khi họ bò về phía gã, bám sát vào một bên con hào, đầu cúi thấp khi ánh sáng dần nhạt đi. Nhưng Daniel đâu? Daniel!

“Daniel!”

“Tóm được hắn rồi!” Daniel nói, vẫn đang nằm trên mép hào. Gudbrand không tin nổi tai mình.

“Cậu vừa nói gì?”

Daniel trượt xuống hào, giũ tuyết và đất. Cậu ta cười toét miệng.

“Tối nay không thằng chó Nga nào bắn trong phiên gác của bọn mình được đâu. Báo thù cho Tormod được rồi.” Hai gót chân cậu ta bấm xuống mép hào để khỏi trượt trên băng.

“Nó chém đấy!” Là giọng Sindre. “Mày có bắn trúng hắn quái đâu, Gudeson. Tao thấy thằng Nga đó biến vào dưới chỗ trũng cơ mà.”

Đôi mắt ti hí của hắn hết nhìn người này lại nhìn người kia, như thể muốn hỏi có ai tin được lời khoác lác của Daniel.

“Chính xác!” Daniel nóỉ. “Nhưng hai tiếng nữa là trời sáng, và hắn biết hắn sẽ phải bò ra trước lúc đó.”

“Đúng vậy, nên hắn đã cố làm thế sớm một chút!” Gudbrand lẹ làng nói thêm. “Hắn ló ra ở phía bên kia. Đúng không, Daniel?”

“Quá sớm hay không!” Daniel mỉm cười. “Dù sao thì tớ cũng sẽ tóm được hắn.”

Sindre rít lên: “Câm cái mỏ bể của mày lại đi, Gudeson.”

Daniel nhún vai, kiểm ổ đạn và lên đạn. Rồi cậu ta quay người, gác súng qua vai, đạp một bên ủng vào thành hào đóng băng rồi phóng người lên trên mặt hào.

“Đưa tớ cái mai của cậu được không, Gudbrand.”

Daniel cầm lấy cái mai và đứng thẳng người lên. Trong bộ quân phục mùa đông trắng xóa, dáng người cậu ta in rõ nét trong bầu trời đêm và pháo sáng lơ lửng như ánh hào quang trên đầu.

Trông cậu ta như thiên thần ấy, Gudbrand nghĩ. “Cậu đang làm cái quái gì thế hả!” Edvard Mosken tiểu đội trưởng quát. Người lính điềm tĩnh quê Mjondol hiếm khi cao giọng với những quân nhân kỳ cựu như Daniel, Sindre và Gudbrand trong đơn vị này. Thường thì chỉ lính mới mỗi khi phạm sai lầm mới bị quát mắng. Họ càng nghe chửi nhiều thì sẽ càng nhiều người trong số họ giữ được mạng sống. Lúc này Edvard Mosken đang nhìn trừng trừng lên Daniel bằng một bên mắt mở to không bao giờ khép lại. Ngay cả khi anh ta đang ngủ cũng không. Chính mắt Gudbrand đã nhìn thấy điều đó.

“Xuống nấp đi, Gudeson,” tiểu đội trưởng nói.

Nhưng Daniel chỉ mỉm cười và loáng cái đã biến mất; khói lạnh từ miệng cậu ta lơ lửng bên trên họ trong giây lát. Rồi ánh pháo sáng sau đường chân trời chìm xuống và trời lại tối đen.

“Gudeson!” Edvard gào lên, trèo lên mặt hào. “Mẹ kiếp!”

“Cậu thấy nó không?” Gudbrand hỏi.

“Biến mất tiêu rồi.”

“Cái thằng điên này tính làm gì với cái mai nhỉ?” Sindre hỏi, nhìn Gudbrand.

“Không biết!” Gudbrand đáp. “Dời hàng rào thép gai chăng?”

“Tại sao nó lại muốn dời hàng rào thép gai?”

“Không biết!” Gudbrand không ưa cặp mắt hoang dại của Sindre. Chúng nhắc gã nhớ đến một thằng nhà quê khác đã từng đến đó. Đến cuối cùng hắn ta hóa điên, một đêm nọ đã đi tiểu ngay vào giày của mình trước khi đi tuần và sau đó buộc phải cắt bỏ hết mười đầu ngón chân. Nhưng bây giờ hắn ta đã quay về quê nhà ở Na Uy rồi, nên suy cho cùng có lẽ hắn cũng không điên cho lắm. Dù sao đi nữa, Sindre cũng có đôi mắt điên dại giống hệt như thế.

“Có lẽ cậu ta đi dạo trong vùng trung lập!” Gudbrand nói. “Tôi biết bên kia hàng rào thép gai là cái gì. Tôi đang tự hỏi cậu ta đang làm gì ở đó.”

“Có lẽ cậu ta bị đạn pháo bắn trúng đầu rồi!” Hallgrim Dale nói. “Chắc cậu ta hóa lẩm cẩm rồi.”

Hallgrim là đứa trẻ nhất trong tiểu đội, mới mười tám tuổi.

Chẳng ai thực sự hiểu tại sao cậu ta lại đăng lính. Máu phiêu lưu, Gudbrand nghĩ vậy. Dale luôn mồm nói rằng cậu ta ngưỡng mộ Hitler, nhưng cậu ta chẳng biết gì về chính trị. Daniel thì nghĩ chắc vì cậu ta đã làm con gái nhà người ta mang thai.

“Nếu thằng Nga đó vẫn sống, Gudeson sẽ bị bắn chết trước khi cậu ta tiến được năm mươi mét,” Edvard Mosken nói.

“Daniel tóm được hắn rồi!” Gudbrand thì thầm.

“Trong trường hợp đó một đứa khác sẽ bắn Gudeson,” Edvard đáp, thọc tay vào trong áo jacket rằn ri, lôi ra điếu thuốc lá mỏng manh trong túi áo ngực. “Đêm nay nó đang bò với chúng ở ngoài kia.”

Anh ta khum tay che que diêm khi quẹt diêm vào vỏ bao cứng. Lưu huỳnh bốc cháy ở lần quẹt thứ hai, Edvard đưa diêm lên châm lửa, hít một hơi dài rồi chuyền quanh không nói tiếng nào. Tất cả bọn họ chậm rãi rít vào, rồi chuyền điếu thuốc sang cho người bên cạnh. Chẳng ai nói lời nào; dường như tất cả đều đang đắm chìm trong những suy tư riêng. Nhưng Gudbrand biết rằng, giống như gã, họ đang lắng nghe.

Mười phút trôi qua mà không có một tiếng động nào. “Nghe nói máy bay sắp đánh bom hồ Ladoga,” Hallgrim Dale nói.

Tất cả đều đã nghe đồn rằng lính Nga đang tháo chạy khỏi Leningrad qua mặt hồ đóng băng. Nhưng điều tồi tệ hơn là mặt băng đồng nghĩa với việc tướng Tsjukov có thể kiếm được hàng tiếp tế vào thành phố bị bao vây.

“Đáng lẽ chúng phải ngất xỉu khắp phố vì đói ở đằng đó,” Dale nói, hất hàm về phía Đông.

Nhưng Gudbrand đã nghe nói điều này từ hồi gã được cử đến đó, gần một năm trước, vậy mà chúng vẫn đang ở ngoài đó bắn ta ngay khi ta thò đầu lên khỏi hào. Mùa đông năm ngoái, bọn đào ngũ Nga - đã chịu đủ rồi và sẵn sàng đổi phe vì chút thức ăn và lửa ấm - đã qua hào của họ, hai tay chắp sau đầu. Nhưng giờ đây mấy kẻ đào ngũ này cũng thưa thớt rồi, còn hai tên lính mắt trũng sâu Gudbrand thấy đến với họ tuần trước đã ngờ vực nhìn họ khi thấy lính Na Uy cũng gầy trơ xương như chúng.

“Hai mươi phút rồi. Nó sẽ không về đâu!” Sindre nói. “Nó tiêu rồi. Đồ bỏ đi.”

“Câm đi!” Gudbrand tiến một bước về phía Sindre, hắn ta liền đứng bật dậy. Dù Sindre có cao hơn gã cả một cái đầu nhưng rõ ràng hắn không có bụng dạ đâu mà đánh nhau. Có thể hắn nhớ tên lính Nga mà Gudbrand giết vài tháng trước. Ai mà ngờ một Gudbrand tốt tính, hiền từ lại có máu tàn bạo đến thế? Tên lính Nga đã lẻn vào chiến hào của họ nằm giữa hai chốt do thám hoạt động của địch mà không ai thấy, tàn sát tất cả những ai đang ngủ trong hai boong ke gần nhất, một đầy lính Hà Lan còn cái kia đầy lính Úc trước khi hắn xông vào boong ke của họ. Lũ rận đã cứu mạng họ.

Rận có mặt ở khắp nơi, nhưng đặc biệt là ở những chỗ ấm áp, như ở nách, dưới thắt lưng, xung quanh đũng quần và mắt cá chân. Gudbrand là người nằm gần lối ra vào nhất, không tài nào ngủ nổi vì những cái họ gọi là vết loét rận cắn trên hai chân gã - những vết thương há miệng to bằng đồng xu nhỏ, các mép dày kín rận bu. Gudbrand rút lưỡi lê ra cố gắng vô vọng gạt hết lũ rận đi, đúng lúc đó tên người Nga đứng ở ngưỡng cửa để nhả đạn. Gudbrand chỉ nhìn thấy cái bóng của hắn, nhưng gã biết ngay đó là địch khi trông thấy bóng dáng khẩu súng trường Mosin-Nagant giơ lên. Chỉ bằng cái lưỡi lê cùn, Gudbrand đã cứa cổ tên lính Nga điêu luyện đến nỗi khi vùi hắn vào trong tuyết sau đó, hắn dường như đã khô kiệt máu.

“Bình tĩnh, mấy cậu!” Edvard nói, nói riêng với Gudbrand, “Cậu nên đi ngủ chút đi, Gudbrand. Cậu đổi ca một tiếng trước rồi cơ mà.”

“Tôi sẽ ra ngoài tìm cậu ấy,” Gudbrand đáp.

“Không, cậu sẽ không đi đâu hết!” Edvard nói.

“Có, tôi sẽ đi, tôi…”

“Đó là lệnh!” Edvard lắc mạnh vai gã. Gudbrand cố vùng ra, nhưng tiểu đội trưởng giữ gã chặt cứng.

Giọng Gudbrand cao hơn và run run tuyệt vọng: “Có lẽ cậu ta bị thương! Có lẽ cậu ta bị mắc kẹt vào hàng rào thép gai!”

Edvard vỗ vai gã. “Trời sắp sáng rồi!” anh ta nói. “Lúc ấy ta sẽ xem xem chuyện gì đã xảy ra.”

Gã liếc nhanh về mấy người đang im lặng theo dõi cảnh này. Họ bắt đầu giậm chân xuống tuyết và thì thầm với nhau.

Gudbrand trông thấy Edvard đi lại chỗ Hallgrim Dale và thì thầm mấy từ vào tai cậu ta. Dale lắng nghe rồi quắc mắt nhìn Gudbrand. Gudbrand thừa hiểu điều đó nghĩa là gì. Đó là lệnh phải để mắt đến gã. Đã một thời gian rồi, ai đó rêu rao rằng gã và Daniel còn hơn cả bạn thân. Và rằng không thể tin tưởng họ được. Mosken đã hỏi thẳng có phải họ đang trù tính cùng nhau đào ngũ không. Dĩ nhiên họ phủ nhận, nhưng có lẽ lúc này Mosken cho rằng Daniel lợi dụng cơ hội để chạy trốn. Rằng Gudbrand sẽ “đi tìm” đồng chí như là một phần trong kế hoạch cùng nhau sang phía bên kia. Điều đó khiến Gudbrand phá lên cười. Quả thật là thế, mơ về những lời hứa hẹn tuyệt vời nào là đồ ăn, lửa ấm và đàn bà mà mấy loa phóng thanh Nga vẫn phun ra trên chiến trường trơ trọi bằng tiếng Đức để lấy lòng thì hấp dẫn đấy, nhưng tin vào điều đó sao?

“Ta cá cược xem nó có quay về không?” Đó là Sindre. “Ba khẩu phần ăn. Bọn mày thấy sao?”

Gudbrand xuôi hai tay xuống bên sườn và cảm thấy được lưỡi lê thò ra bên thắt lưng dưới bộ quân phục ngụy trang.

“Nicht schieB en, bitte!(3)”

Gudbrand quay ngoắt lại và kia, ngay trên đầu, gã thấy khuôn mặt hồng hào dưới chiếc mũ Nga đang mỉm cười với gã từ mép chiến hào. Rồi người này nhảy xuống hào, đáp xuống mặt băng sau một cú lượn hình vòng cung thật êm.

“Daniel!” Gudbrand hét lên.

“Da da da dum!” Daniel hát, bỏ chiếc mũ Nga xuống. “Dobry vyecher(4).” Đám đàn ông đứng chôn chân tại chỗ, ngây nhìn cậu ta. “Này, Edvard!” Daniel kêu lên. “Tốt hơn anh nên thắt chặt với những người bạn Hà Lan của chúng ta đi. Họ đã tiến được ít nhất cũng 50 mét giữa các điểm do thám đằng kia kìa!”

Edvard cũng im lặng và sững sờ như mấy người kia.

“Cậu chôn tên người Nga rồi à, Daniel?” Khuôn mặt Gudbrand sáng lên háo hức.

“Chôn hắn?” Daniel đáp. “Tớ thậm chí còn đọc kinh Lạy Cha và hát cho hắn nghe. Các cậu bị lãng tai hết rồi hay sao thế? Tớ chắc chắn ở phía bên kia chúng còn nghe thấy.”

Nói rồi cậu ta nhảy lên mép hào, ngồi xuống với hai cánh tay giơ lên trên không và bắt đầu hát bằng một giọng trầm, “Một pháo đài uy nghi là Chúa Trời của chúng ta…”

Những người khác hoan hô còn Gudbrand cười đến chảy nước mắt.

“Cậu quỷ lắm, Daniel!” Dale thốt lên.

“Không phải Daniel… Hãy gọi tớ là…” Daniel bỏ mũ Nga xuống, đọc cái tên bên trong lớp lót. “Uriah. Hắn còn biết viết nữa chứ. Chà, chà, nhưng hắn vẫn là một thằng Bôn sê vích.”

Cậu ta nhảy xuống hào nhìn xung quanh. “Tớ hy vọng không ai phản đối cái tên Do Thái phổ biến này chứ hả?”

Tiếp theo đó là sự im lặng bao trùm trước khi một tràng cười rộ lên. Rồi người đầu tiên trong đám tiến đến phát mạnh vào lưng cậu ta.