Tập truyện ngắn chọn khung cảnh ngày Xuân - nhân vậttrong mỗi truyện, ngôi thứ I, cũng là tác giả - Liên hệ, diễn tiến sựviệc dàn trải trong những dịp Xuân xa xôi - quá khứ. Thửa thiếu thời,tâm hồn rung động chân thật trước bóng hình khác phái. Tình yêu lứa đôi, nơi chốn thiên đường, nơi người nam nữ lớn lên bằng ý thức, cảm xúc tựnhiên, lãng mạn như Xuân Diệu đã nghĩ:

"Nào ai định nghĩa được tình yêu.

Có nghĩa gì đâu một buổi chiều.

Nó chiếm hồn ta bằng nắng nhạt.

Bằng mây nhè nhẹ, gió hiu hiu"

Thản hoặc, nằm thương nhớ đầu đời một hình ảnh nào đó, mà ước mong dịu dàng, ý nhị để được ngọt ngào, nồng ấm hai chữ "anh em":

"Bữa nay lạnh, mặt trời đi ngủ sớm

Anh nhớ em, em hỡi, anh nhớ em"

"Bông Mai Vàng" vào chuyện, ghi cuộc di cư từ Bắc vào Nam đầunăm 1955. Điểm đến Sài Gòn, ngỡ ngàng, xa lạ đối với tuổi niên thiếu học trò. Những khác biệt từ ngữ thông dụng, giao tiếp sinh hoạt hàng ngàygiữa Bắc và Nam. Người mới đến học được từ ngữ mới và hiểu ra rằng dùcùng đồng bào, dân tộc, mỗi miền có một đặc thù ngôn ngữ riêng để chỉgọi một cái chung.

Không, Sài Gòn nói là "hổng", về nói là "dìa", cây nến là "đèncầy" ... Những âm thanh lạ tai đó, phát ra từ miệng một thiếu nữ xuânthì càng mang tiết điệu ngọt ngào, duyên dáng, dễ nghe, dễ cảm. Nhữngngày trước Tết, đi chợ Tân Định, bên kia đường là chợ hoa đào, hoa maivà dọc đường Trần Văn Thạch. Hai Bà Trưng cũng có những "ông đồ" trảichiếu viết chữ Nho trên giấy hồng điều, những câu đối Tết, khách đặt mua khá rộn rịp. Bên cạnh ông đồ là cô gái miền Nam trẻ đẹp. Một cơ hội mau mắn được làm quen với cô. Đôi mắt to và sáng, môi hơi mỏng, đỏ như tôson. Miệng cười tươi lộ hàm răng đều, trắng bóng. Làn da hồng hào, nổibật trong chiếc áo bà ba phin nõn, ngực hơi nhô lên, đủ để người ta nhận ra nét thanh tân của thiếu nữ dậy thì. Cô tên Kim Liên. Say đắm ngườiđẹp lần đầu gặp mặt, trộm nhớ thầm yêu, và trong giấc mơ tuổi trẻ, cómột ước định dài lâu, nên nhiều lần sau đó đã đến trường tìm kiếm KimLiên, coi như đã là người yêu muôn thuở. Bẫng đi một thời gian, ngườitình trong mơ ước đã không còn trở lại. Một tai nạn bất ngờ trên dòngsông hậu đã cướp mất Kim Liên khi cô về thăm quê.

"Xuân Yêu Thường". Hàng năm vào mồng 3 Tết, gia đình tôi vào tuviện thăm bà cô đang tu tại đây. Tôi đã gặp một người con gái được cácsơ cho ăn diện rất sang, để chỉ tặng hoa cho đoàn người đến viếng. Côtên Xuân Dung. Một lần vào dịp Giáng Sinh trong nhà thờ, Xuân Dung hátthánh ca, tuổi dậy thì, trổ mã ngời sáng dưới ánh đèn đêm lễ, khiếnngười thưởng ngoạn không tả siết được khuôn mặt khả ái, với bờ môi mọng

hồng...khép mở theo từng lời ca tưởng chừng như đang đứng trướcmột thiên thần của Chúa. Tôi và Xuân Dung trong tình yêu thầm lặng, dùnàng ở tại trường sơ, nàng thuộc diện mồ côi, nên tình thương đối vớinàng rất cần thiết. tình yêu là hy vọng, là cảm hứng, là ma lực có thểvượt qua mọi khó khăn trở ngại, nhưng khi tha thiết với tình yêu cũngchính là lúc lo sợ tình yêu sẽ mất. Chuyện đến tai mẹ tôi. Bà mai mỉa vì tôi còn quá trẻ, cần phải học hành đỗ đạt. Tôi hẹn với Xuân Dung hainăm tôi ra trường và cũng để mẹ tôi có thời gian đủ nhìn ra nàng xứngđáng một nàng dâu thảo. Cơ duyên đành ngừng đọng không qua khỏi ngưỡngcửa gia đình do mưu sâu của mẹ. Không đạt được ước vọng xây dựng tìnhyêu chân thật, tôi nhận được thư vĩnh biệt của nàng "mối tình tầm thường của nhân thế" để theo tiếng gọi dâng mình cho Chúa: "Chúa ơi, Ngài cókhông biết bao nhiêu là đệ tử đeo những chiếc nhẫn bạc trung trinh rồi,trong khi tôi chỉ có một mình Xuân Dung mà Ngài cũng nỡ gọi thêm nàngsống đời tận hiến".

" Tiếng Hát Trong Đêm". Con hẻm Sài Gòn thuở ấy, có nhà ban đêmphải dùng "đèn đất". Gia đình tôi vừa di cư đây thực là nghèo. Lươngcông chức của cha tôi, dẻ xẻn lắm mới nuôi được năm con còn đi học. Nhàtôi sát nhà hàng xóm chung một vách bắng gỗ. Nhà bên cạnh, hai chị emsống âm thầm. Anh Sáu, em của người phụ nữ, bên kia hàng rào làm thânngay với chúng tôi lúc tôi mới đến. Tôi nghe được tên người phụ nữ làchị Út. Chị thường thích hát. tiếng hát nho nhỏ, ngọt ngào. Chị yêu mầutrắng, chị mặc áo trắng bà ba. Chị rất có tình thương người khốn khổ.Chị thấy mỗi đêm tôi ngồi học bên ngọn đèn dầu, nóng nảy, nên chị muốngiúp cho câu điện mà xài. Tự nhiên tôi ngầm cảm phục và mến chị. Một hôm đi học về, nghe chuyện chẳng lành. Chị Út đã bị cảnh sát bắt chở đi.Tôi vừa ngạc nhiên, vừa xót xa. Con người hiền lành như chị làm sao màbị bắt? Thì ra, khám phá ra chị Út mắc bệnh phong cùi. Cách ly chị khỏixã hội hiện hữu, đến một trại cùi nào đó. Tôi mênh mang suy nghĩ đếnthân phận những con người rủi ro, bất hạnh, và những tình cảm thân quenchị Út đã dành cho ...

"Hệ Lụy Thuở Xuân Thì". Hạnh rời xa miền Bắc đã hơn 30 năm ở lứa tuổi 17, 1_. Ba mươi năm qua, bao vật đổi sao dời xảy ra trên miền quêhương hệ lụy, nhưng tình đầu giữa Hạnh và Liên vẫn vướng bận tâm tríHạnh, Hạnh di cư vào Nam sau 1954. Vì hoàn cảnh gia đình, Liên ở lạimiền Bắc. Hẹn nhau, nếu Liên không đi được thì gắng chờ 2 năm sau, haimiền thống nhất, "chúng mình sẽ gặp nhau". "Quả nhiên không cứ 2 năm, mà 20 năm sau Việt Nam cũng chẳng có tổng tuyển cử. Ngược lại, thêm mộtlần nữa, hàng triệu người miền Nam lại phải ra đi, trả giá cho ý nghĩa"tự do". Hạnh, sĩ quan miền Nam cũng theo dòng di tản ấy. Hơn ba mươinăm xa lìa quê cha đất tổ, nơi sinh ra và lớn lên, Hạnh từ Mỹ trở vềchốn xưa giữa một ngày Xuân. Tòa nhà của gia đình Hạnh nay xơ xác, cũkỹ, teo tóp hiện ra. Ở một góc phố kia, giữa khí lạnh se da trong nắnghanh vàng, bên gốc phi lao già. Hạnh như mường tượng thấy bóng hình củaLiên đâu đó. Hạnh hỏi người bà con về Liên. Chuyện xưa được kể lại trong bùi ngùi chua xót. Liên không còn nữa. Và dạo đó, khi bắt đầu cuộc dicư từ Bắc vào Nam, Liên bị mang tiếng chửa hoang và gia đình ruồng rẫy,không biết ai là tác giả của cái bào thai. Dù gặn hỏi, áp lực, Liên vẫnkiên trì không tiết lộ.Cái bào thai trưởng thành, một nam nhi nay đã quá 30, não trạng chất chứa căm thù đế quốc Mỹ, bom đạn rơi giữa lòng quêhương và cướp mất người mẹ thân yêu. Hạnh thẫn thờ, hồi tưởng tháng nămnơi xứ người. Hạnh luôn thắc mắc về một buổi chiều cuối cùng với Liêntrong hầm tối. Hạnh cố tìm kiếm dấu vết kỷ niệm, sau dâu biển chiếntranh. Tìm lại nét chữ của Liên viết bằng than đen không biết từ hồi nào mà đã mờ mờ: "Liên +Hạnh = Phúc." Cùng lúc Hạnh gặp lại Phúc. Sau những thăm dò, thử thách về thái độ, suy nghĩ và tình cảm, trước khi trở vềMỹ, Hạnh đã nhờ người nhà trao cho Phúc một phong bì trong có một ngànMỹ Kim và mấy chữ ngắn gọn, khuyên Phúc xuống dưới hầm, tìm xem thủ bútviết lên trên vách để suy nghĩ lại về mối liên hệ giữa hai người.

"Niềm Riêng Còn Đó". Phượng đấy ư? Tôi thoáng thấy một khuôn mặt rất quen ngồi dựa lưng trước cửa hành lang vào rạp Eden, tay ôm đứa béngồi trên gối, trong khi tôi đang chạy lo tìm phương tiện thoát thântrước ngày cuối tháng 4, 1975. Tôi chạy vọt sang, sững trước nàng. Tôihỏi, nàng không trả lời thành tiếng, mà chỉ gật đầu. Liên tưởng 10 nămvề trước, tôi và nàng đã gặp nhau cũng tại nơi này. Sau buổi xem chiếubóng từ rạp Eden ra. Quen và thương nhau. Mối tình không trọn vẹn,Phượng đã phải lấy chồng theo ý của gia đình nàng. Tôi không dám tráchnàng đã phụ tôi, tôi tự an ủi chỉ vì duyên số. Bây giờ gặp Phượng giữaphút dầu sôi lữa bỏng này. Gia đình nàng đâu? Chồng nàng đâu? Tôi hỏiPhượng đi đâu sao chỉ một mình. Nàng im lặng, nước mắt ràn rụa, đứa béhai tay nắm chặt vạt áo mẹ. Tôi lay vai Phượng như cố đánh thức nàng:"Anh ấy đâu mà Phượng lang thang nơi này." Mãi sau Phượng mới khẽ nói:"Đang đánh nhau ngoài Tần cảng." Ông anh tôi gọi bên kia đường, tôichạy, tôi không biết làm gì cho phải , giúp nàng, rủ nàng đi ...di tảnlúc này. Thương xót cho mẹ con nàng, nhưng hành động này có lỗi đạo đứckhông? Trong lúc chồng nàng đang chiến đấu bảo vệ thủ đô được bình yênlúc nào hay lúc nấy.

"Cảm Hoài." Tôi yêu cảnh chùa, lại vấn vương theo mầu áo nâusồng một ni cô, có khuôn mặt trắng bóc, đôi mắt long lanh ướt dưới hailàn long mày mỏng và cong... Tôi không thể không lần mò tới đây, ít rathời gian cận Tết. Tôi đâu có ngờ trong ngôi chùa cổ lỗ, nghèo nàn nàylại có một "tiên cô". Tôi lần mò đứng dựa cửa nhà trai nhìn vào trong,không nhìn thấy nàng đâu. Tôi liền đưa tay bẻ gãy một cành mẫu đơn gầncửa ra vào. Nàng lộ diện và hỏi tôi : "Sao lại bẻ hoa của nhà chùa?" Tôi nói rằng tôi muốn có bông hoa cúng Phật. Ni cô dẫn tôi lên tiền điệntheo một hành lang tối tăm, tôi như vô tình đi sát bên ni cô, và nắm nhẹ bàn tay của nàng. Sau lần Tết đó, tôi thường đến vãn cảnh chùa vào mỗibuổi chiều, và tôi không lầm, tiên cô thường lấp ló bên khung cửa sổ ... mà tôi đoán là phòng riêng của nàng. Thế rồi ...tôi nghi nàng đã yêutôi. Chúng tôi yêu thương nhau vừa một năm thì Hiệp Định Genève được ký. Gia đình tôi quyết định di cư vào Nam. Đêm ba mươi Tết tôi đến chùa đểrủ nàng cùng đi, nàng lắc đầu khóc lóc và thú thực nàng là cán bộ cùngsư ông xâm nhập vào chùa. Nàng bế ra một đứa bé mấy tháng trời, trao cho tôi: "Anh đưa con chúng ta đi ...thay cho em..."

Từ "Bông Mai Vàng'' đến "Cảm Hoài", truyện đầu tiên đến truyệncuối gói ghém tự sự của tác giả từ thuở xuân xanh, tình yêu nam nữ bừngcháy, vội vàng.

"Yêu là yêu tất cả/ Sao em còn đắn đo

Yêu là yêu cái đã/ Sao em cứ hẹn hò"

(Tạ Ký).

Những mối tình ... bắt đầu... không về điểm hẹn - Những nuốitiếc ân hận (Kim Liên trong "Bông Mai Vàng") - Những mối tình cao cả(Xuân Dung trong "Xuân Yêu Thương") -Tình yêu và khía cạnh đạo đức -Tình yêu nếu đúng nghĩa cũng không thể gần thương tổn đến bổn phận vànghĩa vụ của người mẹ, người vợ, người cha (Phượng trong "Niềm Riêng Còn Đó. Ni cô trong Cảm Hoài," Hạnh trong "Hệ Lụy thuở xuân thì" - Tìnhngười sáng trong của tuổi trẻ, những xẻ chia khốn lụy với tha nhân (ChịÚt trong "Tiếng Hát Trong Đêm") và Xuân Muốn Đi Hay Xuân đang tới."

Hồ Linh chắt chiu từng kỷ niệm, từng đầm ấm đậm nét, từng cảmxúc quá khứ xa xăm còn lắng đọng, xây dựng khá linh động chủ đề tình yêu và một thứ triết lý nhân sinh khinh bạc, khác biệt với quan niệm sốngthông thường.

"Anh chỉ có một tình yêu thứ nhất

Đã cho em, nên anh đã mất rồi

Em không nhận thì tình anh cũng mất

Tình đã cho ai lấy lại bao giờ"

(Xuân Diệu).

Với bút pháp dung dị, lượng sự kiện vừa đủ cho mỗi truyện, gọngàng, xúc tích, dễ gây rung động người đọc. Bằng kinh nghiệm tích lũyqua quá trình sáng tác. 12 tác phẩm truyện ngắn, truyện dài, tùy bút đãđược xuất bản trước và sau 1975 đến nay, đã đưa Hồ Linh lên hàng ngũngười viết khoẻ, đều đặn mà cẩn trọng tại hải ngoại. Đó chính là cungcách, thái độ, suy nghĩ của một nhà văn thật sự tự trọng và tôn trọngngười đọc. Tìm một tác giả và tác phẩm như Hồ Linh quả hiếm hoi