Năm Nguyên Thú* thứ Nhất, đầu xuân.

(*) (122-117 TCN) nhân chuyến đi săn bắt được 1 con thú 1 sừng 5 mòng mà Hán Vũ Đế đổi niên hiệu thành Nguyên Thú

Tiếng bánh xe nhuốm vệt năm tháng kẽo kẹt vang, sau chốc lát, chiếc vò đầy nước được kéo từ đáy giếng lên, một cô nương chừng chưa quá mười bảy, mười tám xách qua, rào rào đổ nước vào thùng gỗ. Vò nước gốm đáy nhọn cũ kỹ cứ thế lội lên xuống bảy tám lần mới đổ đầy hai thùng gỗ, cô nhuần nhuyễn xỏ đòn gánh, đặt lên bờ vai gánh tới trước, đồng thời cẩn thận né tránh, không cho nước tung tóe lên những người khác trên đài giếng. Cô nương mặc màu vải thô màu nâu đường vân phẳng phiu, vóc người tuy hơi mảnh mai song bước chân gánh nước thật vững vàng.

“Tử Thanh, Dịch tiên sinh có ở nhà chứ? Mấy ngày hôm nay eo ta lại đau, đến tìm ông ấy xoa bóp.” Một lão giả chống gậy vịn eo chậm rãi bước tới.

Tử Thanh dừng bước, nhìn lão giả giữ lễ gật đầu nói: “Có ạ.”

Dứt lời, cô khom người, gánh hai thùng nước lớn, thoăn thoắt bước về nhà.

Bông tuyết mảnh mai đánh xoáy, rơi xuống lọn tóc đầu mày cô, nhanh chóng tan biến. Hơi lạnh nhè nhẹ thấm vào da thịt, Tử Thanh khẽ lắc đầu, hít một hơi dài, luồng khí nóng trắng xoá nhanh chóng tiêu tan trên không trung.

Thôn làng không lớn, nhưng nhà cửa hơi rải rác, Tử Thanh gánh nước vòng qua hai ụ đất mới thấy rõ căn nhà trước mặt. Căn nhà không xây bằng gạch, mà vách tường đắp bằng đất đầm chặt, để tiết kiệm tiền hoặc là bớt việc, trên mặt tường còn không trát vữa, mắt dây thừng để lại lúc đầm tường còn thấy rõ, trải qua mười mấy năm dãi gió dầm mưa, gút dây thừng bên trong sớm đã mục nát.

Cô còn chưa tới cổng, bên trong đã có người ra mở cửa. Phụ nhân Trương thị ở làng bên từ trong đi ra, thấy Tử Thanh gánh nước trở về, ý tứ sâu xa lại thân mật lạ thường cười cười với cô. Tử Thanh không rõ lắm gật đầu chào theo thói quen, chưa đợi bà bắt chuyện đã cúi đầu sải bước vào nhà, người trẻ tuổi trong nhà ra tiễn khách vội nghiêng người nhường đường cho cô.

Đi thẳng vào nhà bếp phía Đông, đổ gánh nước vào trong chum, Tử Thanh dựng thùng gỗ đòn gánh vào góc tường, quay lại thấy không còn nhiều củi, bèn cầm lấy cây rìu…

“Thanh nhi.”

Nghe trong nhà chính có người cất giọng gọi mình, Tử Thanh thả cây rìu về chỗ cũ, ngoái lại nhìn thấy Dịch Diệp vừa phụ trách tiễn khách ban nãy đang dựa cạnh cửa bếp, bèn ngó hắn tỏ ý hỏi.

Dịch Diệp biết ý, hạ giọng, ý trêu chọc không che hết trong mắt, bảo: “Trương thị đến cầu thân em đấy.”

Nghe vậy, Tử Thanh than thầm, cất bước vào gian nhà chính, đứng ngoài cửa cung kính nói: “Tiên sinh.”

“Vào đi.” Tiếng trong nhà vọng ra.

Tử Thanh xốc mành cỏ thật dày bước vào, trong phòng đốt chậu than, ấm áp êm đềm vui vẻ, một nam một nữ ngồi trên giường, nam đã qua tuổi thiên mệnh*, râu dài rủ xuống ngực, thỉnh thoảng ho khan vài tiếng; nữ dù đã qua tuổi bất hoặc*, người đẫy đà ra, song đuôi mày đáy mắt vẫn nhìn ra được nét sắc sảo năm xưa.

(*) ngũ thập nhi tri thiên mệnh: ý tuổi 50, tuổi thấu rõ sự đời.

tứ thập nhi bất hoặc: tuổi 40, sáng suốt, có thể biết rõ đúng sai

Hành lễ với hai người xong, Tử Thanh ngồi xếp bằng xuống, mặc dù thầm biết đại khái gọi mình là có chuyện, nhưng cũng không lỗ mãng mở miệng hỏi.

Dịch phu nhân yêu thương nhìn cô, nhẹ nhàng hỏi: “Thanh nhi, con còn nhớ, con đến đây đã mấy năm rồi không?”

“Dạ sáu năm ba tháng.” Tử Thanh hơi cúi đầu, đáp.

“Không sai,” Dịch phu nhân gật đầu mỉm cười: “Lúc mới đến, con cũng chỉ mới là cô bé mười hai tuổi, chớp mắt đã là đại cô nương rồi. Con biết đấy, vài năm trước có người đến muốn xin lấy con, nhưng lúc ấy ta cũng không quá hài lòng về người đến cầu thân, thêm nữa khi đó con vừa qua tuổi cập kê, còn quá nhỏ, ta cũng không vội. Hiện, tuổi con vừa đôi chín*, quả thực nên cân nhắc đến chuyện cưới xin.”

(*) tuổi cập kê ~ tuổi cài trâm, 15 tuổi, đôi chín: 18 tuổi

Nghe vậy, Tử Thanh ngẩng lên, như định nói điều gì, thấy phu nhân lời còn chưa dứt, bèn im lặng lắng nghe tiếp.

Bà dừng đoạn, mỉm cười nhìn Tử Thanh, “… Vừa rồi Trương thị làng bên tới cầu thân. Ta chỉ nói lời thật, con trai bà ấy ta có biết, nhân phẩm đoan chính, dù người có hơi yếu ớt nhưng tuyệt đối không phải dạng phúc bạc. Con gả sang, nhà bên ấy chắc chắn sẽ không hiếp đáp con. Thanh nhi, con bằng lòng không?”

Tử Thanh im lặng lắc đầu: “Tử Thanh không muốn.”



Tựa như đã đoán trước câu trả lời, mặt Dịch phu nhân lộ vẻ vui mừng vì nằm trong dự đoán, cười nhìn sang phu quân Dịch Hi: “Mình xem, tôi đã nói con bé không đồng ý rồi.”

Dịch Hi mỉm cười gật gù.

“Thanh nhi, thế con đã có ý trung nhân rồi à?” Dịch phu nhân hiền hòa hỏi.

Tử Thanh không rõ tại sao bà có thể hỏi câu này, giật mình, mới đáp: “Dạ không có.”

Hiển nhiên là thấy cô ngần ngừ mà ngầm hiểu là con gái người ta đang thẹn thùng chối, biết cô bé xưa nay im ắng ít nói, mấy chuyện này há dễ nói ra miệng, Dịch phu nhân mỉm cười: “Rồi, rồi, ta không hỏi con nữa… Diệp nhi qua tuổi hai mươi từ lâu, ta nghĩ mấy năm nay con cùng Diệp nhi lớn lên cùng nhau, đã quen tính quen nết, ta với tiên sinh cũng xem con như con gái của mình mà đối đãi, dĩ nhiên không nỡ đẩy con sang nhà khác, nếu con với Diệp nhi có thể thành một, tất nhiên là không thể tốt hơn.”

Ra là họ hy vọng mình lấy Dịch Diệp.

Tử Thanh ngẩn ra, dáng vẻ Dịch Diệp lướt qua trong đầu, mặt mày mang ý cười và cái giọng nhạo báng không hề có ác ý, ấm áp như nước chảy, nhưng cô chưa từng nghĩ anh ta sẽ trở thành chồng mình, nhưng mà, đây không phải là điểm chính— nơi này là một ngôi làng nghèo, nhà họ Dịch lấy nghề y để sinh nhai kiếm tiền khó khăn, thường phải nương vào bán củi bán thảo dược trên trấn mới có thể sống qua ngày, nếu cưới con gái nhà khác, nhà họ Dịch cũng không bỏ ra nổi số tiền làm sính lễ cho Dịch Diệp; vợ chồng Dịch thị thì tuổi tác đã lớn, từ khi nghe tin đứa con trai cả Dịch Bàn đền nợ nước nơi biên quan, thân thể càng ngày càng sa sút, họ có ơn với mình, mình hẳn nên tận tâm tận sức chăm sóc họ…

Thấy cô cúi gằm không nói, Dịch phu nhân cho là cô e thẹn, không đành lòng thúc giục, cười nói: “Chúng ta đều là người trong nhà, chuyện này không vội, con cứ từ từ suy nghĩ.”

Tử Thanh gật đầu, thi lễ lui ra.

Dịch Diệp đang ngồi xổm trong sân sửa sang lại thảo dược trong gùi trúc, trong miệng nhẹ ngâm một khúc từ khó lòng nghe ra, thấy Tử Thanh đi ra, mỉm cười bước tới hỏi: “Sao rồi? Em nhận lời chưa?”

Không biết anh ta muốn chỉ cửa hôn nhân nào, trong phút chốc không biết nên nói gì, Tử Thanh cúi đầu, khẽ mím môi, cũng không đáp, quay lại nhà bếp cầm một cuộn dây cỏ giắt bên hông, lại cầm rìu…

“Em muốn đi đốn củi hả?” Dịch Diệp vội nói, “Chờ ta với, ta định lên núi tìm thảo dược, còn hai loại cha chỉ định chưa hái được.”

Tử Thanh hơi khựng lại, thả chậm bước.

Dịch Diệp quay lại cầm theo cuốc đào thuốc, lưng đeo gùi, thuận tay vớ lấy hai chiếc mũ rộng vành, sải bước chạy ra ngoài, gặp Tử Thanh đứng trước cửa chờ hắn.

“Mau đội vào.”

Dịch Diệp đưa tay nhẹ phủi bông tuyết vương trên đầu cô, mới cài mũ rộng vành.

“Đa tạ.” Tử Thanh lùi một bước cảm ơn xong, lập tức không nhiều lời, sải bước đi đến sau núi.

“Cô ngốc, quen biết đã lâu năm còn giữ kẽ rồi ra vẻ xa lạ.”

Dịch Diệp cười lẩm bẩm, lắc đầu, bước nhanh đuổi theo.

Trên đường đi, Dịch Diệp lại ngân nga, đại khái là vì không phải ở trước mặt Dịch Hi nên hơi lớn giọng chút, loáng thoáng nghe ra câu chữ trong đó:

“… Tuy tắc như đồ… Cảo y như lô, liêu khả dữ ngu…”

(*) bài phú của Khổng Tử, Kinh thi: Xuất kỳ Đông môn, dịch nghĩa trên thivien:

Ra khỏi cửa đài trên thành cong,

Có cô gái đẹp như hoa tranh.

Tuy đẹp như hoa tranh,

Nhưng chẳng phải chỗ lòng ta mơ tưởng đến.



(Người vợ nghèo khó của ta) dù áo trắng áo đỏ,

Nhưng vẫn có thể làm ta yêu thích.

Đến khi hai người một trước một sau đến giữa sườn núi, cuối cùng Dịch Diệp chịu đựng hết nổi, cũng không tĩnh tâm tìm thảo dược được, bèn cao giọng gọi Tử Thanh đang khom người nhặt cành khô: “Tử Thanh, chuyện hôn nhân nhà họ Trương em ưng chưa?”

Tử Thanh lắc đầu.

Thấy Tử Thanh khom lưng nhặt củi, hắn cũng tới giúp cô cùng nhặt, hỏi tiếp: “Thế sao không đáp?”

Tử Thanh không trả lời, cúi đầu mải mê nhặt củi. Dịch Diệp nhặt một cành cây khô chọt eo cô, cô lách mình tránh đi, đứng thẳng dậy nhíu mày đáp: “Vị công tử nhà họ Trương kia, em không biết.”

Dịch Diệp nghẹn lời một lát, ngạc nhiên nói: “Sao lại không biết? Lúc trước cậu ta lấy cớ đến chỗ tiên sinh xem bệnh nhiều lần, giờ xem ra là đến xem em rồi. Em đã từng gặp rồi chứ.”

“Chưa hề để ý.” Tử Thanh hờ hững.

Dịch Diệp cười thở dài: “Cũng đúng, cả ngày em chỉ lo vùi đầu làm việc, cậu ta có lội đến mười bảy mười tám chuyến trong ngày, em cũng chưa chắc nhớ được dáng vẻ cậu ấy.”

Tử Thanh không đáp, xách rìu bắt đầu chặt một gốc cây khô không lớn bên cạnh, bộp, bộp, bộp,… mới hai ba rìu đã lõm một miệng, cô thủ thế, ra hiệu với Dịch Diệp đứng sang bên cạnh, sau đó dùng lưng rìu không nhẹ không nặng khõ lên thân cây một cái, cây khô liền thuận theo hướng cô muốn mà đổ xuống. Cô cất bước đi tới, tuỳ ý xoay lưỡi rìu trong tay, ngồi xổm xuống bắt đầu chặt chạc cây, để dễ cột thành bó.

Luôn chẳng phải lần đầu nhìn thấy cô đốn củi, nhưng Dịch Diệp vẫn không nhịn được mà bội phục thế võ cô lưu loát, cười nói: “Thảo nào nhà họ Trương muốn tới cầu hôn, em tài giỏi thế này, qua nhà cậu ta một mình có thể làm nuôi hai người.”

Rìu vung rất nhanh, Tử Thanh vùi đầu làm việc, không màng tới hắn.

Dịch Diệp bu qua một phía khác, giúp cô gom cành khô thành bó, rồi dùng dây cỏ bó lại. Tử Thanh liếc sang, nói: “Lỏng lẻo quá, dễ rớt.” Dứt lời, cô buông rìu, bước một bước giẫm lên bó củi, tay dùng sức, siết thật chặt dây thừng bó gọn.

“Sức của em…”

Dịch Diệp có phần hâm mộ nhìn cô bó một bó củi khác, dù sao thì mình cũng không giúp được gì, bèn xoay người tự mình vạch cỏ khô nhặt nhạnh, tìm chút thảo dược có thể dùng mang về.

Chia đều mớ cây khô bó thành từng bó xong, Tử Thanh mới dừng tay, xoay người nhìn bóng dáng Dịch Diệp đăm đăm, nhớ lại lời Dịch phu nhân…

Đào được mấy cọng thảo dược, Dịch Diệp quay lại, thấy Tử Thanh nhìn mình chằm chằm ngơ cả người, ngạc nhiên hỏi: “Sao thế? Thanh nhi?”

“Phu nhân…” Tử Thanh toan thuật lại lời Dịch phu nhân, song nghĩ lại, nếu Dịch Diệp sớm đã có ý trung nhân khác, mình tùy tiện nói ra lẽ nào không khiến anh ấy khó xử, bèn nói: “Trong lòng phu nhân vẫn luôn ghi nhớ chuyện chung thân của Dịch Nhị ca, không biết anh có nhìn trúng ý cô nào chưa?”

Nghe cô hỏi, Dịch Diệp mỉm môi cười, run rơi rễ thảo dược ra đất, mới nói: “Ngày ngày em đều dính lấy ta, chả lẽ ngay cả chuyện này cũng không biết hử?”

Tử Thanh đàng hoàng lắc đầu: “Em không để ý… Là cô nương nhà ai thế?”

Nhóc tì này, sao chả để ý gì hết vậy! Dịch Diệp thầm than thở, chằm chằm nhìn cô mãi lâu, đang tính nói, thì nghe thấy trong làng dưới núi vang lên trong trẻo: “Keng! Keng! Keng!”, có người dùng búa nện mạnh vào tấm sắt dày treo trên cây.

Đây là tín hiệu Đình trưởng triệu tập người trong làng, mỗi khi gặp chuyện lớn cần tuyên bố.

Dịch Diệp nhíu mày, mơ hồ cảm thấy trước có điềm xấu, mấy năm gần đây đương kim Thánh thượng mỗi năm đều dụng binh, trưng binh, thu thuế, trưng mã thay nhau can qua Hung Nô, lần này lại là chuyện gì?

Đương lúc hắn còn suy nghĩ, Tử Thanh đã nhanh nhẹn chất mấy bó củi, bó lại bằng dây thừng, chất bó củi cao cỡ một người lên lưng, xoay lại thấy Dịch Diệp không nhúc nhích, quái lạ gọi:

“Dịch Nhị ca?”

Dịch Diệp giật mình, tỉnh táo lại, vội vàng mang gùi, nhanh chân theo cô xuống núi.