Có trời biết tại sao, hoặc là do Ivanov, hoặc là vì các tin tức giật gân tự chúng truyền đi trong không khí, mà ở thành phố Moskva khổng lồ và náo động người ta bỗng nhiên bắt đầu bàn tán về tia sáng đỏ và về giáo sư Persicov. Thật ra, chỉ mới rất sơ qua và khá mơ hồ. Cái tin về phát minh kì diệu đó cứ chập chờn trong thủ đô rực sáng như một con chim bị thương, lúc mất hút, lúc lại vùn vụt bốc lên, cho đến giữa tháng Sáu, khi trên trang hai mươi của tờ báo Tin tức, trong đề mục Tin khoa học và kĩ thuật xuất hiện một mẩu tin ngắn nói về tia sáng đỏ. Bài báo đưa thông báo khô khan, rằng một giáo sư nổi tiếng của Trường Đại học Tổng hợp số Bốn đã phát hiện ra tia sáng có tác động cực mạnh đến hoạt động sống của các sinh vật bậc thấp, và tia sáng đó cần phải được kiểm chứng. Họ tên nhà bác học dĩ nhiên là bị thay đổi thành "Pevsicov".
Ivanov mang tờ báo đến cho giáo sư Persieov.
- "Pevsicov", - Persicov vẫn không rời camera trong phòng làm việc, lẩm bẩm, - mà làm sao cái bọn hớt lẻo này biết được nhỉ?
Than ôi, cái họ tên đã bị biến dạng kia vẫn không cứu được nhà bác họ khỏi gặp phải các sự kiện khó chịu, và chúng đã bất đầu ngay vào ngày hôm sau, liền tức khắc phá hoại cả cuộc đời của Persicov.
Pankrat, sau khi gõ cửa, bước vào phòng và trao cho Persicov một tấm danh thiếp bằng giấy bóng cực đẹp.
- Ông ta đang ở ngoài kia, - Pankrat rụt rè nói thêm.
Trên tấm danh thiếp ghi
ALFRED AHKADIEVICH BHONSKL
Cộng tác viên của tạp chí Moskava
"Ngọn lửa đỏ", "Quả ớt đỏ", "Tạp chí đỏ", "Đèn pha đỏ", và báo "Buổi chiều Moskava Đỏ".
- Tống cổ hắn ta đi, - Persicov nói bằng giọng đều đều và ném tấm danh thiếp xuống gầm bàn.
Pankrat quay gót, bước ra khỏi phòng và sau năm phút lại quay vào với vẻ mặt đau khổ chìa ra bản thứ hai của vẫn tấm danh thiếp đó.
- Cái gì, anh đùa đấy hả? - Persicov rít lên và có vẻ trông thật đáng sợ.
- Từ Ge-pê-u(*) đến, anh ta bảo thế, - tái xanh mặt mày, Pankrat đáp.
Persicov một tay giật lấy tấm danh thiếp, suýt nữa thì làm nó rách làm đôi, tay kia ném chiếc kẹp nhíp xuống mặt bàn. Trên tấm danh thiếp được viết thêm bằng nét chữ bay bướm lòng vòng:
"Thưa giáo sư kính mến, xin lỗi giáo sư và xin được tiếp kiến ba phút về những vấn đề xã hội của báo chí và cộng tác viên tạp chí trào phúng "Con ó Đỏ cơ quan ngôn luận của GPU"(*).
- Gọi vào đây, - Persicov nói và thở hắt ra.
Từ sau lưng Pankrat ngay tức khắc hiện ra một người đàn ông còn trẻ với bộ mặt cạo nhẵn nhụi, nhưng mà nó khiến người ta kinh ngạc bởi đôi lông mày bao giờ cũng dướn lên như người Trung Quốc, và phía dưới là cặp mắt màu mã não không một tích tắc nào nhìn thẳng vào mắt người đối thoại. Anh ta ăn mặc thật đúng mốt và lịch sự không chê vào đâu được. Chiếc áo khoác ngoài hẹp và dài đến đầu gối, quần ống loe rất rộng và đôi ủng đánh xi có mũi giống như móng ngựa. Trong tay anh ta cầm cây can, chiếc - mũ nhọn đầu và quyển sổ tay.
- Anh cần gì? - Persicov hỏi bằng một giọng khiến Pankrat phải tức khắc biến ra phía ngoài cánh cửa. - Người ta đã nói với anh là tôi bận kia mà?
Thay cho câu trả lời, người đàn ông trẻ nghiêng đầu về bên phải rồi bên trái chào giáo sư hai lần, sau đó anh ta lướt cặp mắt khắp gian phòng làm việc và ngay tức khắc làm một dấu hiệu gì đó vào cuốn sổ tay.
- Tôi bận, - giáo sư nhắc lại, với vẻ kinh tởm nhìn thẳng vào mắt người khách, nhưng không đạt được một hiệu quả nào cả, bởi ánh mắt của anh ta là không thể bắt gặp được.
- Tôi xin ngàn lần được xá tội, thưa giáo sư vô cùng kính mến, - người đàn ông trẻ mở miệng phát ra một giọng cao lanh lảnh, - về việc tôi xông vào và làm mất thời giờ quý báu của giáo sư, nhưng cái tin về phát minh tầm cỡ thế giới của giáo sư làm chấn động khắp cả địa cầu khiến tờ tạp chí của chúng tôi phải xin ở giáo sư vài lời giải thích.
- Lời giải thích nào cho khắp cả địa cầu? - Persieov rên lên the thé và mặt ông vàng bệch ra. - Tôi không có trách nhiệm phải giải thích gì với anh cả... Tôi bận... tôi đang rất bận.
Giáo sư đang nghiên cứu vấn đề gì vậy? - Tay đàn ông trẻ ngọt ngào hỏi và vạch thêm một dấu hiệu thứ hai vào quyển sổ.
- à tôi... mà anh sao? Anh muốn in một cái gì?
- Vâng, - tay đàn ông trẻ đáp và bỗng ngoáy lia lịa vào sổ tay.
- Thứ nhất, tôi không dự định công bố một cái gì cả trong khi tôi chưa kết thúc công việc... nhất là trên các tờ báo của các anh...
Thứ hai, từ đâu mà anh biết những chuyện này? - Và Persicov bỗng nhiên cảm thấy lúng túng.
- Cái tin giáo sư phát minh ra tia sáng cuộc sống mới có chính xác không ạ?
- Cuộc sống mới nào? - giáo sư điên tiết lên. - Anh lảm nhảm gì vậy? Cái tia sáng tôi tìm ra còn lâu mới được nghiên cứu đến nơi đến chốn, và nói chung còn chưa có gì rõ ràng cả? Có thể là nó kích thích hoạt động sống của chất nuôi...
- Lên bao nhiêu lần? - tay đàn ông trẻ hấp tấp hỏi.
Persicov trở nên lúng túng thật sự... "Hừm, cái thằng cha. Có trời biết được cái gì thế này?" - Anh hỏi gì mà ngớ ngẩn vậy?... Cứ cho là một nghìn lần!...
Trong cặp mắt người đàn ông trẻ tuổi hiện ra một vẻ vui mừng tàn bạo của một con thú săn mồi.
- Sẽ tạo ra những sinh vật khổng lồ chứ?
- Hoàn toàn không có gì như vậy cả! Hừ, thật ra những sinh vật do tôi tạo ra có lớn hơn bình thường... Hừ, chúng có một số đặc tính mới... Nhưng cái cơ bản không phải là độ lớn, mà tốc độ sinh sản nhanh không tưởng được, - Persicov buột miệng nói và ngay tức khấc cảm thấy kinh hoàng.
Tay đàn ông trẻ viết kín cả trang giấy, giở sang trang sau và hấp tấp ghi tiếp.
- Anh đừng có viết gì cả ! - Cảm thấy bất lực và cảm thấy mình đã nằm trong tay gã đàn ông trẻ, Persicov tuyệt vọng rít lên.
- Anh viết cái gì vậy?
- Có đúng là sau hai ngày từ trứng ếch có thể tạo ra hai triệu con nòng nọc?
- Từ bao nhiêu trứng mới được chứ? - Persicov lại phát khùng lên hỏi. - Đã bao giờ anh nhìn thấy, chẳng hạn, một cái trứng nhái chưa, hả?
- Cứ cho là từ nửa funt?(*) - gã đàn ông trẻ vẫn không bối rối, hỏi tiếp.
Persieov đỏ tím mặt.
- Ai lại di đo đếm như vậy hả? Phù! Anh nói cái gì vậy? Hừ, tất nhiên, nếu như lấy nửa funt trứng ếch... thì khi đó có thể được một số lượng gần như thế, mà cũng có thể nhiều hơn!
Đôi mắt gã đàn ông trẻ sáng rực lên và anh ta viết một mạch hết thêm cả trang giấy nữa.
- Có đúng điều này có thể gây ra một cuộc cách mạng thế giới trong ngành chăn nuôi không?
- Anh hỏi gì nhăng cuội thế - Persicov gầm lên. - Và nói chung tôi cấm anh viết những chuyện nhảm nhí. Qua nét mặt anh tôi thấy là anh đang viết những điều gớm guốc!
- Thưa giáo sư, xin giáo sư một tấm ảnh nhỏ, - tay đàn ông trẻ nói và gấp sổ ghi chép lại.
- Cái gì? ảnh của tôi ấy à? Cho tạp chí của các anh ấy à? Với những chuyện quỷ quái mà các anh viết ở đó ấy à? Không, không, không... Tôi đang bận... xin mời anh!...
- ảnh cũ cũng được. Và chúng tôi sẽ hoàn lại cho giáo sư ngay.
- Pankrat? - giáo sư hét lên trong cơn điên.
- Xin phép giáo sư, - gã đàn ông trẻ nói và biến mất.
Thay vào chỗ Pankrat, phía ngoài cửa nghe vang lên tiếng máy nổ đều đều kì lạ, tiếng đế sắt gõ lên sàn nhà và trong phòng xuất hiện một người đàn ông to béo khác thường, mặc áo blu, quần dài may bằng vải nỉ chần. Chân trái anh ta là chân giả gõ ầm ầm, kêu lạch cạch, tay mang một chiếc cặp lớn. Khuôn mặt tròn cạo nhẵn của anh ta như được phủ lớp thịt đông màu vàng nở nụ cười cởi mở. Anh ta cúi chào giáo sư theo kiểu nhà binh và ưỡn thẳng ngực lên khiến cho chiếc chân giả nhún gõ đánh cộp xuống sàn.
Persicov đứng sững như hóa đá.
- Thưa ngài giáo sư, - người lạ nói bằng một giọng hơi khàn khàn dễ nghe, - xin ngài tha thứ cho sự đường đột của kẻ nhỏ mọn này.
- Anh là phóng viên? - Persicov hỏi. - Pankrat!
- Tuyệt nhiên không, thưa ngài giáo sư, - người đàn ông to béo đáp. - Xin phép ngài được tự giới thiệu: Thuyền trưởng tàu viễn dương và cộng tác viên của báo Tin tức công nghiệp trực thuộc Hội đồng Dân ủy.
- Pankratl - Persicov hết lên một cách điên dại, liền đó ở trong góc phòng một tín hiệu đỏ bật lên nhấp nháy và tiếng chuông điện thoại ngân dịu dàng. - Pankrat? - giáo sư lặp lại. - Tôi nghe đây.
- Verzeihen Sie, bitte, Herr Professor, - ống nghe phát ra nghẽn nghẹn bằng tiếng Đức, - daj ích store. ích bin Mitarbeiter des "Berliner Tagesblatts" ...
- Pankrat? - giáo sư Persicov hét vào ống nói. - ích bin momental sehr beschaftigt und hanh Sie deshalb jet~t nicht empfangen!...(*) Pankrat?
Cùng lúc đó ngoài cửa chính của Viện bất đầu vang lên những tiếng chuông gọi cửa.
* * *
- Vụ giết người khủng khiếp trên phố Bronnaia đây! - Những giọng rao khản đặc không tự nhiên rên rỉ vút lên, quanh quẩn trong biển ánh sáng giữa những vòng bánh xe quay và những luồng đèn pha trên mặt đường tháng Sáu nóng bỏng. - Sự xuất hiện khủng khiếp bệnh dịch gà của bà góa cố đạo Đrozđovaco kèm ảnh đây!.. Phát minh khủng hiếp ra tia sáng cuộc sống của giáo sư Persicovr!
Persicov nhảy một bướt, suýt nữa đâm vào ô tô trên phố Mokhovaia và giận dữ chộp lấy một tờ báo.
- Ba côpêch, thưa ông? - Cậu bé bán báo hét to, rồi luồn vào đám người trên vỉa hè, lại gào lên: - Báo Buổi chiều đỏ đây, phát minh tia ich-xờ đây!
Choáng váng, Persicov mở toang tờ báo và tựa mình vào cột đèn. Trên trang hai, ở góc trái, trong một khung ảnh nhòe nhoẹt nhìn ông là một người đầu hói, với đôi mắt trống rỗng, mất trí và hàm dưới sệ xuống. Đó là kết quả sự sáng tạo nghệ thuật của Alfred Bronski. "V.I. Persicov, người phát hiện ra tia sáng đỏ bí ẩn", - dòng chữ đề dưới bức ảnh.
Thấp hơn một chút, dưới hàng tít : "Một điều bí ẩn tầm cỡ thế giới".
Bài báo bắt đầu bàng những lời sau:
"- Mời anh ngồi, - nhà bác học danh tiếng Persicov vui vẻ nói với chúng tôi..." Dưới bài báo kí tên: Alfred Bronski (Alonzo).
Một luồng sáng xanh nhợt dựng lên phía trên mái nhà Trường Đại học Tổng hợp, và trên nền trời hiện ra dòng chữ đỏ rực Báo truyền thanh, và ngay tức khắc người đổ ra tràn ngập phố Mokhovaia.
"- Mời anh ngồi?!!" - từ trong chiếc loa trên mái nhà chợt ni lên một giọng the thé cực kì khó chịu, giống hệt như giọng của Alfred Bronski được nhân lên hàng nghìn lần. - "Nhà bác học danh tiếng Persicov vui vẻ nói với chúng tôi: "Đã từ lâu tôi muốn giới thiệu với giai cấp vô sản Moskva kết quả phát minh của tôi..." Có tiếng vó ngựa gõ nhẹ phía sau lưng Persicov, và một người nào đó kềo tay áo ông.
Quay lại, nhà bác học nhìn thấy khuôn mặt tròn vàng ệch của chủ nhân chiếc chân giả. Cặp mắt anh ta đẫm lệ, còn đôi môi thì run rẩy.
- Thưa ngài giáo sư, ngài đã không muốn giới thiệu với tôi kết quả phát minh kì diệu của ngài, anh ta rầu rĩ nói và thở dài thườn thượt. - Thế là mất đứt của tôi mấy chục bạc...
Anh ta buồn bã nhìn lên nóc nhà trường Đại học Tổng hợp, nơi gã Alfred vô hình vẫn đang quay cuồng giữa khoảng không đen ngòm. Persieov không hiểu sao chợt cảm thấy thương hại người đàn ông to béo này.
- Tôi không hề nói mời ngồi mời nghiếc gì với hắn ta cả. - ông làu bàu, nghe những lời từ trên trời dội xuống với vẻ hết sức căm ghét. - Đây quả là thằng đểu cáng đến mức khác thường! Tôi xin lỗi anh, nhưng quả thật khi đang làm việc lại có người xông vào...
Tôi không nói về anh, tất nhiên...
- Thưa ngài giáo sư, có thể ngài cho tôi xin vài lời mô tả về camera của ngài không ạ? - người đàn ông chân giả lắp bắp với vẻ đau khổ thê thảm. - Với ngài thì bây giờ có mất gì đâu...
- "Từ nửa funt trứng trong vòng ba ngày sẽ nở ra một số lượng nòng nọc nhiều đến mức không có cách nào đếm xuể," - người vô hình vẫn ré lên trong loa.
- Tu-tu, - còi ô tô rú trên đường Mokhovaia.
- Hô-hô-hô... Ghê chưa , hô-hô-hô , - đám đông dọc phố ngước mặt lên trời, xuýt xoa.
- Cái thằng, đểu đến thế là cùng? Hả?... - Cáu giận đến run cả người, Persicov rít lên với anh chàng chân giả. - Anh thấy thế nào? Tôi sẽ kiện hắn?
- Đúng là quá quắt? - anh chàng to béo tỏ vẻ đồng tình.
Một luồng sáng màu tím chói lòa đập vào mắt giáo sư, và tất cả xung quanh như cháy bùng lên cột điện, mặt hè phố, bức tường vàng khè, những bộ mặt tò mò.
- Người ta chụp cả ảnh ngài đây, giáo sư. - Người đàn ông to béo thán phục thì thào và đeo chặt vào cánh tay giáo sư hệt như một quả tạ cán.
Trong không khí có tiếng gì đó nổ lách tách.
- Quỷ tha ma bắt chúng đi? - Persicov rầu rĩ rít lên và với quả tạ trên tay lách ra khỏi đám đông. - Ê taxi! Đến phố Pretristenca!
Một chiếc xe cũ kĩ lở loét, model năm một nghìn chín trăm hai tư, đang nổ bành bạch cạnh hè đường, và vị giáo sư cố thoát khỏi tay đàn ông to béo, chui vào xe.
- Anh làm vướng tôi, - ông quát lên và đưa tay che mặt khối luồng ánh sáng tím.
- Các người đọc chưa?! Họ hét gì vậy?... Giáo sư Persicov với lũ con đã bị giết trên phố Malaia Bronnaia?... - đám người xung quanh la hét.
- Ta không có con cái nào hết, lũ chó đẻ ạ? - Persicov gầm lên và bỗng rơi vào đúng ống kính của một chiếc máy ảnh đen ngòm, nó đã kịp chộp được bộ mặt nhìn nghiêng của ông với cái miệng mở to và đôi mất đầy thịnh nộ.
- Bạch-bạch-bạch-bạch, - chiếc taxi rít lên, lạch xạch và xông thẳng vào đám đông.
Người đàn ông to béo đã ngồi trong xe và sưởi ấm một bên sườn nho giáo sư.