Một trận chiến đẫm máu diễn ra ở tu viện thần thánh trang nghiêm, so với trong thế tục càngtàn khốc hơn, càng bi tráng hơn. Tsangyang Gyatso không nỡ nhìn thấynhững con dân vô tội ủng hộ Ngài phải chết dưới đao kiếm của binh sĩLha-bzang Khan nữa. Không muốn đời này của mình thêm nhiều tội nghiệtnữa. Ngài đi ra khỏi tu viện, bó tay chịu trói. Nhưng nhìn thấy máu tươi tuôn chảy như suối, Ngài hiểu ra, rốt cuộc vẫn là quá muộn. Chẳng cómột cuộc đấu tranh nào diễn ra mà không phải đạp trên máu tươi và hàicốt. Quay đầu nhìn cung điện hoa lệ, vương vị sáng chói trong lịch sử,đều ẩn giấu quá nhiều bi kịch và đau xót.

Ở âm tào địa phủ,

Diêm vương có tấm kính.

Người phải trái không rõ,

Kính thiện ác phân minh.

Xin Hộ pháp Kim Cương

Khắp trên trời dưới đất

Trổ pháp lực thần thông,

Diệt kẻ thù đạo Phật.

Chẳng lẽ nhân gian này thật sự có một tấm gương sáng, có thể soi thấy phảitrái thiện ác, có thể nhìn được rõ ràng cảnh đời vẩn đục, lòng ngườilạnh nhạt? Gương sáng phủ bụi, lòng người tráo trở, quá nhiều dối trá và lừa gạt, quá nhiều xấu xa và phản bội, cần chúng ta ngăn chặn. Phật phù hộ chúng sinh, chúng sinh hướng đến Phật. Nếu mỗi người đều ít một chút dục vọng, nhiều một chút ý tốt, có lẽ thế gian này sẽ không có nhiềugiết chóc như thế. Trước thói ngu muội và tàn nhẫn của người đời, khiPhật không thể khuyên ngăn thì chỉ còn biết than thở. Lẽ nào Phật thậtsự có thể hiển linh, dùng pháp lực thần thông của Người để vỗ về ngườihiền, diệt trừ kẻ dữ?

Khi Tsangyang Gyatso bị áp giải đi, các sưhô lớn Phật hiệu, rơi lệ ròng ròng; tín đồ cúi đầu gào khóc, kinh độngtrời đất. Ngài không quay đầu, đó là vì Ngài không nỡ để họ nhìn thấytrong mắt Ngài đang rưng rưng lệ. Bóng lưng ấy là một điềm dữ, có nghĩaTsangyang Gyatso lần này đi kinh thành, sẽ vĩnh viễn chẳng có ngày về.Đột nhiên tôi cảm thấy Tsangyang Gyatso chính là một đóa sen mọc rễtrong bùn loãng, từ kiếp trước được bứng trồng đến kiếp này, lại từ kiếp này dời đến một góc khuất không ai hay biết nào đó.

Năm xưa,những tín đồ kia vô cùng nhiệt liệt đón Ngài đến, giờ đây lại vô cùng bi tráng tiễn Ngài đi. Ngài từng rực rỡ như sao sớm, dù là đêm đen cũngkhông che lấp nổi ánh sáng của Ngài. Ngày nay Ngài rơi xuống trần ai,đón nhận số phận bị năm tháng chôn vùi. Ngài xưa nay không hy vọng bảnthân suốt đời ru rú trong cung Potala, làm một vị Phật sống hữu danh vôthực, trở thành con cờ người khác mặc ý sắp đặt. Do đó mới năm lần bảylượt tùy tiện làm càn, gây ra thảm kịch không thể vãn hồi này.

Trong mỗi vở kịch của đời người đều ẩn giấu một kết cuộc, chúng ta tự biên tự diễn tình tiết kịch, cố chấp cho rằng có thể theo ý tưởng ban đầu diễnđến cuối cùng, thật ra người bị lừa dối nhiều nhất chính là bản thân.Tsangyang Gyatso cho rằng mình không để lại thứ gì, cho rằng mình ra đinhư vậy thì có thể từ đây không còn tin tức. Chỉ mong hồn phách mìnhquanh quẩn trên mảnh đất đã nuôi dưỡng Ngài, khẩn cầu nhân dân Tây Tạngtriệt để lãng quên Ngài. Ngài không biết, tình ca của Ngài giống nhưhương lửa trong cung Potala, mãi mãi không tắt.

Tsangyang Gyatsochưa từng rời khỏi cao nguyên, sớm đã nghe nói kinh thành phồn hoa nhưgấm. Mảnh non sông ấy từng thai nghén vô số câu chuyện anh hùng đuổihươu Trung Nguyên[2], máu biếc cát vàng. Còn có phương Nam thanh nhã, ấp ủ nhiều truyền thuyết cảm động về tình yêu trai gái quyến luyến khôngrời. Ngài từng khao khát phóng đãng, hướng đến phiêu bạt, cùng ý trungnhân nắm tay dạo bước nhân gian, giờ đây số phận thỏa mãn tâm nguyện của Ngài, chỉ có điều bên mình thiếu đi một má hồng. Nhìn về phương xa,tưởng tượng bờ bên kia mà mình chưa từng đến, không hiểu nó cất giữ khói lửa ra sao? Khói lửa vốn nên thuộc về phàm trần đó vốn không liên quanvới Ngài, giờ đây cần Ngài một mình nếm trải.

[2] Sử ký của Tư Mã Thiên viết: “Tần mất con hươu, thiên hạ cùng săn đuổi”, sau dùng để chỉ việc tranh giành thiên hạ. “Đuổi hươu Trung Nguyên” nghĩa là tranh đoạt vùng Trung Nguyên.

Ngài không hề cô độc, sư sãi tiễn biệt Ngài,tín đồ tiễn biệt Ngài. Nhưng vì sao bước chân lại nặng nề như thế, chẳng phải là vội đi đến chỗ chết hay sao? Ngài nên không sợ, vua Đại Thanhcó thể làm gì được Ngài? Người gọi là Khang Hy ấy, lẽ nào chưa từng cónỗi bi ai tương tự - bi ai của vương giả. Đó là một tầm cao cách biệtvới đời, bất cứ một người bình thường nào cũng không thể cảm nhận đượcnỗi tịch liêu và hoang vu trong đó.

Tsangyang Gyatso xem cuộc đời mình là một quyển sách kinh mà người khác đọc không hiểu, Ngài luônlạnh lùng lật xem, những ngày không biết nguyên nhân ấy, hoảng hốt màtỉnh táo, mơ hồ mà rõ ràng. Sách kinh không phải là thơ tình, không cóvần luật, không có bằng trắc, không có đau buồn, cũng không có thươngcảm. Chỉ có một đoạn nhỏ ý thiền, một đoạn lớn trống trải hoang vu.Khiến người hồ đồ càng thêm hồ đồ, người tỉnh táo càng thêm tỉnh táo. Mà Tsangyang Gyatso thì là một người nửa tỉnh nửa mê.

Năm tháng cótình, đời thừa không bến. Đây là hành trình lần thứ hai trong đờiTsangyang Gyatso. Ngài từng từ địa phương nhỏ bé Monyu chốn quê nhà,mang theo tâm sự ngây ngô chẳng biết gì đến Lhasa, đón nhận thân phậncao nhất Phật ban cho. Hôm nay lại từ cung Potala lưu đày đến kinh thành xa xôi, chuẩn bị đón nhận sự trừng phạt nghiêm khắc nhất của vua ĐạiThanh. Đều nói Phật sống có linh tính thông thấu nhất thế gian, Ngàiđúng ra có thể biết trước ngày mai của mình. Nhưng Tsangyang Gyatso đeomột thân xiềng xích, nhìn phương xa thăm thẳm, cảm thấy bản thân thật sự là một cây bồ đề lạc lối, giống như một câu đố, thê lương đi lại giữathế gian.